'मै चुप' हुँदाका पात्रहरु

कृष्ण ढुङ्गाना

बोल्न पाइन्थ्यो भने त्योबेला मैले सम्झेको गीत ‘तिमी मभन्दा कोशौ टाढा छौ…तिम्रो माया सँधै मसँग छ’ भन्ने थियो। तर कहाँ इसारा त गर्न नपाइने विपश्यनामा बोल्नु त शीलको ठाडै उल्लङ्घन भइहाल्यो नि। तैचुप मैचुप भएर ध्यानमा ब्यस्त छौ सयभन्दा बढी साधकहरु। ध्यानको छैठौ दिन साँझको विश्रामको समयमा मन बढो उडूँ उडूँ गरिरहेछ। यो ध्यानका लागि राम्रो हैन। तर लाग्यो- ‘आ… एकछिन त उन्मुक्त विचरण गरोस् साला मन पनि। एकछिनमा ठीक ठाउँमा ल्याउला।’ मिडिया उपभोगको कुरा त परै जावस्, लेख्‍ने पढ्ने सामग्री पनि गेटमै बुझाएका छन् सबैले। मनमा पुस्तकको पन्ना पल्टाए जसरी एकपछि अर्को गर्दै सम्झनामा आइरहेछन् प्रेमिका, प्रधानमन्त्री अनि पढाईका कुराहरु। बूढानिलकन्ठस्थित विपश्यना ध्यान केन्द्रको सेभेन भी (मेरो आवासगृह नम्बर) बेडमा बसेर सम्झेको अर्को विषय हो- यता आउँदाका लागि दुई दर्जन ब्लग एकै साथ लेख्दा हामीले भोगेको तनाव।

एघारौँ दिन सहर पस्नका लागि सामान बोकेर निस्कन लाग्दा उमेशले ह्याण्डिक्यामबाट खिचेको फोटो।

‘बल्ल मुलुकले योङ प्रधानमन्त्री पाउला जस्तो छ, साले बूढाहरुले कलम बोक्नेहरुलाई लेख्‍ने स्वतन्त्रताभन्दा सर्वसाधरणलाई केही दिएनन्’- आफैँ सोचेँ। तर यी जनवादको धम्की दिने अङ्कलले ‘अधिकार बिर्स विकास दिन्छु’ भन्दै त्यही पनि खोसे भने नि ? ‘अनि भूमिगत हुने पालो मेरो आउला।’ यसो उत्तरतिरको झ्यालतिर आँखा पुगेछन्। त्यहाँ एउटा कीरालाई जालमा पार्न माकुरो यताउता गर्दै दौडिरहेछ। ‘ह्या त्यस्तो हुनै सक्दैन सूर्यसेन ओलीहरुको भीडले माओवादीलाई एक हदसम्म एमाले बनाइसक्यो। जनहत्याराको रुपमा कुख्यात भएका कमल थापा कहिले माओवादी छिर्ने हुन्। अब माओवादी भूमिगत हुँदाको जस्तो धारिलो कहाँ रह्यो र ?’ माकुरोले शिकार नपाएर पुरानै ठाउँमा आएर बस्यो। ‘राजनीति मिसाएर ध्यान नगर भाइ जे कामका लागि आएको त्यही गर’ अर्को मन सक्रिय भयो फेरि।

बूढानिलकण्ठस्थित धम्मश्रृङ्ग पुग्ने बेलासम्म हामीले काङ्ग्रेसले पनि प्रधानमन्त्रीका लागि उम्मेदवारी दिँदैछ भन्ने मात्र थाहा पाएका थियौ। ‘प्रचण्ड नै बन्छ होला’- गेटबाट पस्नुअघि मैले भनेको थिएँ । ‘स्थिति त त्यस्तै बनेको छ तर यसै भन्न सकिन्न नेपालको राजनीति’- उमेशले शङ्का जनाएको थियो। त्यसपछि हामी आफू आफैँ चुप छौ। उसको निवास चाहिँ डाइनिङ छेउको एस वानमा परेको छ। झुक्किएर आँखा चार भइहालियो भने म तत्काल मुन्टो फर्काएर वा निहुराएर हिँड्छु। ऊ पनि त्यसै गर्छ। अब चाहिँ ऊ ध्यानमा लीन हुन थाले जस्तो देख्छु। हामीले खुबसँग शीलको पालना गरिरहेछौ‌।

घडी हेरेको, छ बज्न अझै ३० मिनेट बाँकी छ। ६ बजेपछि ग्रुप मेडिटेशनका लागि धम्महल जानुपर्छ। यता आउने बेलामा उसले भन्दै थिई ११ दिनको सम्झना एडभान्समा तिमीलाई भनेर। ‘म अपरचुनिष्ट छु, ध्यान पाए तिमीलाई भुल्छु’ भन्दा ऊ निकै झोक्किएकी थिई। ‘हुने भए त बिहे नै ध्यानसँग गर्थ्यो होला नि’ रोमान्टिक भएँ म। फुस्किन नसके पनि हाँसोले मुहारको भङ्गिमा फेरिएको अनुभव भइरहेछ। ‘जाना साथ म तिम्रा लागि लायक भएर आएको छु भन्नेछु।’ झन्डै हाँसो फुत्कियो। उसको विश्वविद्यालयको पढाई मस्तीसँग सुरु भयो होला। आफूले भने आईएदेखि डिग्रीसम्मै आरआर छोड्नै परेन। ‘समता भावले हेर भाइ काम, क्रोध, लोभ, मोह त्याग। उसको ध्यान जीवनभरि गर्नू, यहाँ जे कामका लागि आएको त्यही गर्नुपर्छ।’ मेरा आँखा एक टकले झ्यालमा अढिएछन्। ‘फेरि यहाँ उसले जेलियस हुनुपर्ने त्यस्तो माहोल पनि त छैन। यो तपोभूमि हो।’

१० औँ दिन मौन खुलेपछि उमेश र मसँगै बसेर खाजा खाएका थियौँ, नत्र त हामी टाढाबाट आँखामात्र जुधे पनि टाढा हुन्थ्यौँ।

हामीले कलेजका साथीहरुलाई भनेका थियौ- अब लगातार १२ दिन हामी एब्सेन्ट हुन्छौँ भनेर। तर माइसंसारका पाठकलाई चाहिँ एकै पटक फर्केपछि सुनाउने सल्लाहअनुसार त्यसै आयौँ। ‘सरप्राइज दिउँ न त’ उमेशले भन्यो। कलेजका साथीहरु हामीलाई बैङ्कक र फुकेट घुम्न जान लागेको आशङ्का गर्दै कुन एयरलाइन्सको टिकट छ भनेर सोध्दै थिए। अनलाइनखबरका धर्मजीले भन्दैथिए ‘अब बैङ्ककको र‌ङ्गिन संसार लाइभ हेर्न पाइने भो।’ जति ‘हैन’ भने पनि पत्याए पो त । ‘फर्किन त पाउँ बताउँला यो फुकेटको कहानी!’ फेरि माकुरो आफ्नो शिकारका लागि तयार देखियो। मैले उठेर त्यसलाई झ्याल बाहिर भगाइदिएँ। ध्यानको असर निकै परेजस्तो छ। अरुको ज्यान मर्ला भनेर सजग हुइँदोरहेछ। आज उनीहरुले काशिराज दाहाल, कुन्दन अर्याल, चिरञ्जीवी सरहरुको क्लास लिए होला। हामी भने यता शारीरिक सेन्सेसन हेरेर बसेका छौ। ‘रेडियोको प्राक्टिकल छुट्यो। ला…।’ बस्न नपाउँदै माकुरो फेरि झ्यालबाट शिकार गर्न फर्किइसकेछ। ‘आ कति नै छुट्ला र गएपछि सम्हालौँ‌ला सबै कुरा। त्यस्ता मेल्कोटेका बुक त एकैतालमा सिध्याउँला’ कताबाट हो एउटा आँटको वेग छुट्यो र त्यसै बिलायो।

साधकहरुका लागि बस्न दिइएको आवास।

बादल लागेर बाहिर अँध्यारो भइरहेछ। वर्षातको बेला छ र यहाँ पानी परेको परै छ। झरिले भिजेको साँझमा घण्टीको गाढा आवाज गुञ्जियो। ६ बजेको सामूहिक साधना सुरु हुँदैछ। यो अधिष्ठानको समय हो। अधिष्ठानको एक घण्टासम्म हातपाउ खोल्न, आँखा हेर्न, आसन बदल्न पाइँदैन। मनलाई बसमा नगरी अधिष्ठान पालना गर्न गाह्रो पर्छ। तर साला मन पशुपतिको बाँदर जस्तो चञ्चल भइरहेछ। आफ्नै खुट्टाको चाल अब्जर्ब गर्दै म धम्म हल प्रवेश गरेँ। प्रतिपल म परिवर्तन भइरहेछु नेपालको अस्थिर राजनीति जस्तै। सबैको मङ्गल होस्।

(सम्झनाहरु १० दिवसीय विपश्यना ध्यानबाट फर्किएपछि उतारिएका हुन्)